豐碩 發表於 2013-2-3 12:41:03

【漢語大詞典●刺】

<P align=center>【漢語大詞典●刺】<p><br>
①[cìㄘˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『廣韻』七賜切,去寘,淸。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『廣韻』七跡切,入昔,淸。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
亦作“措”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.以劍矛之刃向前直戳。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周禮·考工記·廬人』:“去一以爲刺圍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注引鄭司農云:“刺,謂矛刃胸也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>賈公彦疏:“先鄭云:刺謂矛刃胸也者,人胸當前,故以前爲胸,以其矛刃直前,故名矛刃胸也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.泛指用刀劍等尖銳的東西刺入或穿過物體。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『孟子·梁惠王上』:“狗彘食人食而不知檢,塗有餓莩而不知發;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
人死,則曰‘非我也,歲也’。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>是何異於刺人而殺之,曰‘非我也,兵也。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『韓非子·解老』:“獄訟繁,倉廩虛,而有以淫侈爲俗,則國之傷也若以利劍刺之.”『三國演義』第五回:“上黨太守張楊部將穆順,出馬挺槍迎戰,被呂布手起一戟,刺於馬下。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>如:穿刺。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
3.刺殺;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
殺死。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周禮·秋官·小司寇』:“以三刺斷庶民獄訟之中,一曰訊群臣,二曰訊群吏,三曰訊萬民。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注:“刺,殺也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>三訊罪定則殺之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『公羊傳·僖公二十八年』:“刺之者何?</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG> 殺之也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>殺之,則曷爲謂之刺之?</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG> 內諱殺大夫,謂之刺之也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
4.指暗殺。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>如:被刺、遇刺。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
5.諷刺。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『詩·魏風·葛屨』:“維是褊心,是以爲刺。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>余冠英注:“刺,譏刺也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『公羊傳·莊公三年』:“其言次於郞何?</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG> 刺欲救紀而後不能也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋孫奕『履齋示兒編·總說·字訓編』:“以詞譏之曰刺……刺幽王,刺厲王,皆作詩以刺之,如操刀以刺人然。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『京本通俗小說·拗相公』:“蘇老泉見安石衣服垢敝,經月不洗,以爲不近人情,作『辨奸論』以刺之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
6.謂指責、揭發。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『戰國策·齊策一』:“乃下令:‘群臣吏民,能面刺寡人之過者,受上賞。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>高誘注:“刺,舉也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“刺舉”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
7.探取;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
采取。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『荀子·正論』:“聖王之生民也,皆使當厚優猶知足,而不得以有餘過度,故盜不竊,賊不刺。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『史記·封禪書』:“<文帝>使博士諸生刺“六經”中作『王制』,謀議巡狩封禪事。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>司馬貞索隱:“小顔云:刺,采取之也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明楊愼『丹鉛雜錄·刺字訓』:“『〈淮南子〉序』:‘典中郞將弁揖,借八卷刺之。’</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>又漢文帝命諸儒刺“六經”作『王制』。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>刺之爲言取也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭文焯『鶴道人論詞書』:“熟讀長吉詩,刺其文字之警采絶艷,一一匯錄。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
8.古代耕田器耒下連耜之前曲部分,本稱“疵”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>其面不平,如顙額患疵病,故稱“疵”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>因其耕作時插入地下,故又稱“刺”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>后用爲刨土、耕作之意。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周禮·考工記·車人』“車人爲耒,疵長尺有一寸”漢鄭玄注:“鄭司農云:‘耒謂耕耒,疵讀爲其顙有疵之疵,謂耒下岐。’</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>玄謂疵讀爲棘刺之刺。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>刺,耒下前曲接耜。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>賈公彦疏:“釋曰:先鄭云:疵讀爲其顙有疵之疵者,俗人謂顙額之上有疵病,故從之也……玄讀從刺也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐元稹『祈雨九龍神文』:“冬不時雪,春不時雨,越二月宿麥不滋,耒耜不刺。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋司馬光『謝胡文學九齡惠水牛圖二卷』詩:“引耒刺中田,粒食烝民賴。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
9.刺探;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
偵探。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·陳萬年傳』:“咸素善雲,雲從刺候,教令上書自訟。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『晉書·宣帝紀』:“<司馬懿>不欲屈節曹氏,辭以風痹,不能起居。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>魏武使人夜往密刺之,帝堅臥不動。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『新唐書·封倫傳』:“倫資險佞內挾,數刺人主意,陰導而陽合之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸鈕琇『觚賸·蛟橋幻遇』:“所刺幽隱皆實,衆遂嘿然散去。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
10.插入;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
鉆進。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>北魏酈道元『水經注·河水三』:“長城之際,連山刺天,其山中斷,兩岸雙闕。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>葉聖陶『倪煥之』十:“幷不寬闊的市街當然早擠滿了人,再沒有空隙容人徑直地通過,來來往往地只在人叢中刺左刺右地穿行。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
11.刺激;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
刺射。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>老舍『二馬』第三段七:“馬老先生只喝了一碗茶,茶到食道里都有點刺的慌。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>楊朔『雪花飄在滿洲』:“一閃,憲兵的眼光刺到小卞的臉上。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>巴金『探索集·訪問廣島』:“同他握手告別的時候,我覺得有許多根針在刺我的心。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
12.兵器的鋒刃。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『淮南子·氾論訓』:“古之兵,弓劍而已矣,槽矛無擊,修戟無刺。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>高誘注:“刺,鋒也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
13.泛指尖利如針之物。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·霍光傳』:“宣帝始立,謁見高廟,大將軍光從驂乘,上內嚴憚之,若有芒刺在背。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明李時珍『本草綱目·草七·月季花』:“亦薔薇類也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>靑莖長蔓硬刺,葉小於薔薇,而花深紅。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『紅樓夢』第六五回:“玫瑰花兒可愛,刺多紮手。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>茅盾『詩與散文』一:“希望你只看見潔白芬芳的花朵,莫想起花柄上的尖利的刺罷!”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
14.喩令人難堪、棘手的言行。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>吳晗『〈燈下集〉前言』:“解放以前這一批文章,都有些恨氣,有根刺,總想朝什么地方戳它一下。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>杜鵬程『在和平的日子里』第二章第四節:“常飛說:‘你怎么滿身都是刺!’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
15.書寫。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『釋名·釋書契』:“書稱刺書,以筆刺紙簡之上也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>又曰到寫,寫此文也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>畫姓名於奏上曰書刺。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋葉適『梁父吟』:“集後土之雍容兮,刺百聖之禮文。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
16.名片。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>晉郭頒『古墓斑狐記』:“狐不從,乃持刺謁華。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>南朝梁劉勰『文心雕龍·書記』:“百官詢事,則有關刺解牒。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>金王若虛『貧士歎』詩:“試將短刺謁公門,甲第紛紛厭粱肉。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明張萱『疑耀·拜帖不古』:“余閱一小說,古人書啓往來,及姓名相通,皆以竹木爲之,所謂刺也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸和邦額『夜譚隨錄·崔秀才』:“忽有崔元素者,投一刺,劉接見,詢其邦族。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
17.擔任州刺史或郡守,亦泛指出任。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐韓愈『新修滕王閣記』:“其冬,以天子進大號,加恩區內,移刺袁州。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐柳宗元『故襄陽丞趙君墓志』:“時宗元刺柳,用相其事,哀而旌之以銘。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐元稹『〈白氏長慶集〉序』:“長慶四年,樂天自杭州刺史以右庶子詔還。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>予時刺會稽。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>舊題宋尤袤『全唐詩話·雍陶』:“陶,字國鈞,大中八年,自國子毛詩博士出刺簡州。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
18.刺繡。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『全唐詩』卷八六六載巴陵館鬼『柱上詩』:“當時手刺衣上花,今日爲灰不堪著。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『淸平山堂話本·風月瑞仙亭』:“文君及笄未聘,聰慧過人,姿態出衆,詩詞歌賦,琴棋書畫,描龍刺鳳,女工針指,飲饌酒漿,無所不通。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸黃遵憲『寄女』詩:“上繡千鴛鴦,下刺十丈蓮。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“刺繡”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
19.刺配。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>古代刑罰之一。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>在面部刺字,發配遠方。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>始於五代後晉,宋、元、明、淸因之。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『宋史·刑法志三』:“如聞百姓抵輕罪,而長吏擅刺隸他州,朕甚憫焉。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>自今非得於法外從事者,毋得輒刺罪人。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『宋史·刑法志三』:“累犯強盜,及聚衆販賣私商,曾經殺傷捕獲之人,非村民、胥吏之比,欲幷配屯駐軍,立爲年限,限滿改刺從正軍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“刺配”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
20.判決。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『續資治通鑑·宋孝宗淳熙七年』:“監司,郡守,所屬官或身有顯過而政害於民者,即依公按刺。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“刺斷”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
21.劃船;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
撐船。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋楊萬里『十五日明發石口遇順風』詩:“泝流淺水刺樓舩,百棹千篙秪不前。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>元薩都剌『曉上石壁灘』詩:“越兒臥篙頭刺水,露重布帆風不起。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸黃宗羲『劉瑞當先生墓志銘』:“瑞當挾其季子,一平頭奴,刺小航浮江而上。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
22.征募兵卒的代稱。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋制,凡兵卒常刺字爲記,故稱。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋蘇轍『龍川別志』卷下:“治平中,韓魏公建議於陝西刺義勇,凡三丁刺一人。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『宋史·高宗紀八』:“五月辛巳,刺海賊罪不至死者爲龍猛、龍騎軍……詔諸路刺強盜貸死少壯者爲兵。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『續資治通鑑·宋高宗紹興二十八年』:“殿中侍御史王珪,言殿前馬步軍三衙強刺平民爲軍,詔禁止。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
23.一種橫網捕魚方式。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭文光『夜漁記』:“橫網是用尼龍絲制的,放在水里象溶化了似的,再也看不見了。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>據說這樣魚才會不知不覺撞上去,給卡在網眼里退不出來。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漁民管這種作業叫‘刺’。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
刺②[cīㄘ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
象聲詞。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
刺③[qìㄑㄧˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
見“刺促”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>

頁: [1]
查看完整版本: 【漢語大詞典●刺】