豐碩 發表於 2013-1-20 15:03:57

【漢語大詞典●仁】

<P align=center>【漢語大詞典●仁】<p><br>
①[rénㄖㄣˊ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『廣韻』如隣切,平眞,日。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
“忈”的今字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>“忎”的今字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.仁愛;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
相親。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>仁是古代一種含義極廣的道德觀念。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>其核心指人與人相互親愛。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孔子以之作爲最高的道德標准。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·中庸』:“仁者人也,親親爲人。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『論語·顏淵』:“樊遲問仁。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>子(孔子)曰:‘愛人。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『墨子·經說下』:“仁,仁愛也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『莊子·天地』:“愛人利物之謂仁。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>曹礎基注:“作者所說的愛人利物與儒家所說的仁者愛人,墨家所說的兼愛等不同,他認爲任隨人與物本性的自然就是愛人利物了,而絶非要對人對物表示親愛。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐韓愈『原道』:“博愛之謂仁,行而宜之之謂義。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸方苞『周公論』:“蓋討賊之義與哀兄之仁,固幷行而不相悖也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.仁慈;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
厚道。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『論語·泰伯』:“君子篤於親,則民興於仁;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
故舊不遺,則民不偸。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>何晏集解:“君能厚於親屬,不遺忘其故舊,行之美者,則民皆化之,起爲仁厚之行,不偸薄。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『孟子·告子上』:“惻隱之心,仁也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢王充『論衡·本性』:“惻隱,不忍;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
不忍,仁之氣也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐韓愈『歐陽生哀辭』:“詹(歐陽詹)事父母盡孝道,,仁於妻子,於朋友義以誠。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋蘇洵『權書下·高祖』:“是故以樊噲之功,一旦遂欲斬之而無疑,嗚呼,彼豈獨於噲不仁邪!”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>金王若虛『李仲和墓碣銘』:“孝於親,順於長,仁於僕妾。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
3.行惠施利,以恩德濟助。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『尹文子·大道下』:“故仁者所以博施於物。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『韓非子·詭使』:“少欲寬惠行德謂之仁。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢賈誼『新書·道德說』:“安利物者,仁行也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>仁行出於德,故曰:‘仁者,德之出也。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明李贄『復李漸老書』:“數千里外山澤無告之老,翁皆得而時時衣食之,則翁之祿,豈但仁九族惠親友已哉!”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸譚嗣同『仁學』:“夫仁者,通人我之謂也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸譚嗣同『仁學』:“故通商者相仁之道也,兩利之道也,客固利,主尤利也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>西人商於中國,以其貨物仁我,亦欲購我之貨物以仁彼也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
4.泛指仁德。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『孟子·梁惠王下』:“邠人曰:‘仁人也,不可失也。’</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>從之者如歸市。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢揚雄『長楊賦』:“仁霑而恩洽。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐張說『祭和靜縣主文』:“欽聞積善,智洽仁昭。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>梁啟超『康廣仁傳』:“而先生(指康有爲)之好仁,與幼博(即有爲弟廣仁)之持義,適足以相補。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
5.有德者之稱。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>指仁人。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『論語·學仁』:“汎愛衆,而親仁。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>邢昺疏:“有仁德者則親而友之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『論語·微子』:“微子去之,箕子爲之奴,比干諫而死。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孔子曰:‘殷有三仁焉。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐韓愈『酬裴功曹』詩:“我來亦已幸,事賢友其仁。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
6.有德者之稱。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>指事物中有恩於萬物長育者,古代常與五行等相配,亦稱之爲“仁”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·鄕飲酒義』:“養之,長之,假之,仁也”孔穎達疏:“五行,春爲仁,夏爲禮,今春爲聖、夏爲仁者,春夏皆生養萬物,俱有仁恩之義,故此夏亦仁也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『公羊傳·隱公元年』:“春者何,歲之始也”唐徐彦疏:“夫萬物始生於震,震,東方之卦也,陽氣施生,愛利之道,故東方爲仁矣。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
7.思念;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
致思慕之心。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·效特牲』:“蜡之祭也……仁之至,義之盡也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孔穎達疏:“不忘恩而報之,是仁。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·仲尼燕居』:“郊社之義,所以仁鬼神也;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
嘗禘之禮,所以仁昭穆也;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
饋奠之禮,所以仁死喪也;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
射鄕之禮,所以仁鄕黨也;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
食饗之禮,所以仁賓客也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注:“仁,猶存也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孔穎達疏:“仁,謂仁恩相存念也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>郊社之祭,所以存念鬼神也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『大戴禮記·盛德』:“宗伯之官以成仁。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>王聘珍解詁:“以成仁者,『仲尼燕居』曰:‘郊社之義,所以仁鬼神也;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
嘗禘之禮,所以仁昭穆也。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
8.保;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
養。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『國語·周語中』:“仁,所以保民也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>韋昭注:“保,養也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『老子』:“天地不仁,以萬物爲芻狗;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
聖人不仁,以百姓爲芻狗。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>王弼注:“天地任自然,無爲無造,萬物自相治理,故不仁也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>蔣錫昌校詁引『周語』韋注謂:“是‘仁’有保養之意。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>‘天地不仁’,言天地不保養萬物,而任其自保自養;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
‘聖人不仁’,言聖人不保養百姓,而任其自保自養:此皆無爲而任其自然也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢揚雄『太玄·太玄數』:“性仁,情喜。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>范望注:“長養萬物曰仁。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
9.用以比喩有滋養。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『淮南子·墬形訓』:“漢水重安而宜竹,江水肥仁而宜稻。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
10.謂痛痒相知,感覺靈敏。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『素問·痹論』:“其不痛不仁者,病久入深,榮衛之行濇,經絡時疎,故不通,皮膚不營,故爲不仁。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>梁啟超『先秦政治思想史』:“彼此痛痒不相省,斯謂之不仁;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
反是,斯謂仁。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>是故仁、不仁之槪念,可得而言也,曰不仁者,同類意識麻木而已矣;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
仁者,同類意識覺醒而已矣……不仁之極,則感覺麻木,而四肢痛痒互不相知;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
仁之極,則感覺銳敏,而全人類情義利患之於我躬,若電之相震也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
11.相通,相貫。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明王廷相『愼言·作聖篇』:“仁者,與物貫通而無間者也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸方以智『東西均·譯諸名』:“‘仁’爲生意,故有相通、相貫、相愛之義焉。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
12.果核或果殼最里頭的部分,大都質軟可食。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『太平御覽』卷九六五引『劉根別傳』:“可服棗核中仁二十七枚。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋楊伯嵒『臆乘』:“俗稱果核中子曰仁……是蓋仁者生意之所寓,謂百果得此爲發生之基。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明方以智『東西均·譯諸名』:“仁,人心也,猶核中之仁,中央謂之心,未發之大荄也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>全樹汁其全仁,‘仁’爲生意……凡核之仁必有二坼,故初發者二芽。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸朱駿聲『說文通訓定聲·坤部』:“人”:“果實之人,在核中如人在天地之中,故曰人,俗以‘仁’爲之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
13.指其他有甲殼物體中可吃的部分。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>如:蝦仁。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>今動物細胞核內之小體亦稱仁,一名核點。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
14.今動物細胞核內之小體亦稱仁,一名核點。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>亦稱其它物體的中心部分。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>魏巍『山雨』:“他生著一雙大眼,那滴溜溜眼仁一轉,就來了主意。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
15.佛教徒對佛、羅漢的尊稱。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐玄奘『大唐西域記·健馱邏國』:“夫沙門者,慈悲爲情,湣傷物類,仁今所笑,願聞其說。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐玄奘『大唐西域記·摩揭陀國上』:“<盲龍>謂菩薩曰:‘仁今不久當成正覺。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
16.通“人”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『論語·雍也』:“雖告之曰:‘井有仁焉。’</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>其從之也?”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>朱熹集注引劉聘君曰:“‘有仁’之‘仁’當作‘人’。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『論語·里仁』:“觀過,斯知仁矣。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『後漢書·吳祐傳』引作“人”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
17.通“夷”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
18.姓。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>五代時有仁美。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>見『舊五代史·回鶻傳』。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>

頁: [1]
查看完整版本: 【漢語大詞典●仁】