三才 發表於 2013-6-18 08:12:28

【漢語大詞典●字】

本帖最後由 天梁 於 2013-9-10 13:53 編輯 <br /><br /><P align=center><B><FONT size=5>【<FONT color=red>漢語大詞典●字</FONT>】</FONT>
<P><BR>①[zìㄗˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>[『廣韻』疾置切,去志,從。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>1.懷孕;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>生育。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『易·屯』:“女子貞不字,十年乃字。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>李鼎祚集解引虞翻曰:“字,妊娠也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>王引之『經義述聞·周易上』:“『廣雅』曰:‘字、乳,生也。’<BR></STRONG><STRONG><BR>……『易』曰:‘女子貞不字。’<BR></STRONG><STRONG><BR>然則不生謂之不字。<BR></STRONG><STRONG><BR>必不孕而後不生,故不字亦兼不孕言之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『墨子·節用上』:“後聖王之法十年,若純三年而字,子生可以二三年矣。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孫詒讓間詁引『說文·子部』:“字,乳也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢王充『論衡·氣壽』:“婦人疏字者子活,數乳者子死。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>2.乳哺;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>養育。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『詩·大雅·生民』:“誕置之隘巷,牛羊腓字之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>高亨注:“字,養育,指給他乳吃。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『左傳·昭公十一年』:“&lt;僖子&gt;宿於薳氏,生懿子及南宮敬叔於泉丘人。</STRONG><STRONG><BR><BR>其僚無子,使字敬叔。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>杜預注:“字,養也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋曾鞏『仁壽縣太君吳氏墓志銘』:“每遇其嫠婦異甚,而身爲字其孤兒,忘其力之憊也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>林紓『陳德齋墓志銘』:“君誕時,母劉太宜人乏食,幾不能字之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>3.引申指教化。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>隋盧思道『遼陽山寺願文』:“皇帝體膺上哲,運鍾下武,以至德字黔首。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>4.撫愛;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>愛護。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『書·康誥』:“於父不能字厥子,乃疾厥子。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孔傳:“於爲人父不能字愛其子,乃疾惡其子,是不慈。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『左傳·成公四年』:“楚雖大,非吾族也,其肯字我乎?”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>杜預注:“字,愛也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋曾鞏『光祿少卿晁公墓志銘』:“爲蘭溪,繩姦字窮,境內和洽。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸黃蛟起『西神叢語·婢守節』:“黃氏,貧家女,姿娟好,幼爲大姓殷氏婢。<BR></STRONG><STRONG><BR>殷氏字下有恩。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>5.文字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢許愼『〈說文解字〉敘』:“倉頡之初作書,蓋依類象形,故謂之文。<BR></STRONG><STRONG><BR>其後形聲相益,即謂之字。<BR></STRONG><STRONG><BR>字者,言孳乳而浸多也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>南朝梁劉勰『文心雕龍·物色』:“‘皎日’‘嘒星’,一言窮理;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>‘參差’‘沃若’,兩字窮形。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『三國演義』第四六回:“兩個移近坐榻,各出掌中之字,互相觀看,皆大笑。<BR></STRONG><STRONG><BR>原來周瑜掌中字,乃一‘火’字孔明掌中,亦一‘火’字。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>魯迅『漢文學史綱要』第一篇:“誦習一字,當識形音義三:口誦耳聞其音,目察其形,心通其義。<BR></STRONG><STRONG><BR>三識幷用,一字之功乃全。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>6.指字音。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋辛棄疾『好事近·送李復州致一席上和韻』詞:“和淚唱『陽關』,依舊字嬌聲穩。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>元喬吉『一枝花·合箏』套曲:“遲疾纖巧隨摳掐無些兒病,腔兒穩,字兒正。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>7.字體。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『晉書·衛恒傳』:“或曰,邈(程邈)所定乃隸字也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>如:草字;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>篆字;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>顏(顏眞卿)字;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>柳(柳公權)字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>.字眼;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>詞語。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『初刻拍案驚奇』卷二二:“若要覓衣食,須把個‘官’字兒擱起,照著常人,傭工做活,方可度日。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『兒女英雄傳』第二七回:“及至你偶然短住了,咱爺兒倆的交情就說不到個‘借’字兒‘還’字兒,通共一星子,半點子,你才使了我三百金子,這算得個甚麽兒?”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>魯迅『且介亭雜文·答曹聚仁先生信』:“譬如罷,反對歐化者所說的歐化,就不是中國固有字。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>9.引申指運用文字的能力、文化水平。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『兒女英雄傳』第十一回:“我本來字兒也沒你的深,主意也沒你的巧妙。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>10.書信、條據等文字材料。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐杜甫『登嶽陽樓』詩:“親朋無一字,老病有孤舟。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋范成大『戲贈少梁』詩:“秋來合有相思字,會待風前片葉看。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『儒林外史』第一回:“這一回小婿再去,托敝親家寫一封字來,去晉謁晉謁危老先生。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>如:立字爲憑。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>11.指寫字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋蘇軾『與歐陽晦夫書』:“『地獄變相』已跋其後,可詳味之,似有補於世者,幷字數紙納去。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>12.指書法作品。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>魯迅『書信集·致增田涉』:“今天已將我寫的字兩件托內山老板寄上,鐵硏翁的一幅,因先寫,反而拙劣。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>巴金『秋』二:“‘五弟,金冬心寫的隸書單條哪兒去了?’<BR></STRONG><STRONG><BR>克安不高興地問了一問。</STRONG><STRONG>原來是問金冬心的字。<BR></STRONG><STRONG><BR>我拿去賣了,一個朋友喜歡它,向我買。’<BR></STRONG><STRONG><BR>克定沒有一點困難地答道。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>13.人的表字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>在本名外所取的與本名意義相關的另一名字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『史記·孔子世家』:“孔子生鯉,字伯魚。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>晉袁宏『三國名臣序贊』:“諸葛亮字孔明。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>北齊顏之推『顏氏家訓·風操』:“古者名以正體,字以表德。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『宋史·嶽飛傳』:“嶽飛字鵬舉,相州湯陰人。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>14.取表字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『楚辭·離騷』:“名余曰正則兮,字余曰靈均。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·曲禮上』:“男子二十,冠而字……女子許嫁,笄而字。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·檀弓上』:“幼名、冠字、五十以伯仲、死謚,周道也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孔穎達疏:“人年二十,有爲人父之道,朋友等類不可復呼其名,故冠而加字。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『後漢書·逸民傳·梁鴻』:“&lt;妻&gt;乃更爲椎髻,著布衣,操作而前。<BR></STRONG><STRONG><BR>鴻大喜曰:‘此眞梁鴻妻也。</STRONG><STRONG>能奉我矣!’</STRONG><STRONG>字之曰德曜。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>15.指取名。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐李紳『鶯鶯歌』:“綠窗嬌女字鶯鶯,金雀婭鬟年十七。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸鈕琇『觚賸·沉香瘞埋』:“顧夫人,名媚,性愛貍奴,有字烏員者,日於花欄繡榻間,徘徊撫翫。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>16.用表字稱呼。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周書·伊婁穆傳』:“嘗入白事,太祖望見悅之,字之曰:‘奴干作儀同面見我矣。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸王士禛『池北偶淡·談異一·章格菴』:“果有肩輿來者,兒從稠人中直前,止其輿,字而呼之曰:‘石霞,吾待汝久矣。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>17.舊時稱女子許配,出嫁。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋葉適『林伯和墓志銘』:“隣女將字而孤,養視如己子,擇對嫁之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『續資治通鑑·宋太宗至道二年』:“高麗國王王治請婚於遼,遼許以東京留守蕭恒德女字之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸和邦額『夜譚隨錄·崔秀才』:“小女未字,以歸君家,何如?”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>茅盾『動搖』八:“甚至於說,待字的大姑娘,也得拿出來抽簽。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>18.舊指金屬錢幣鑄有文字的一面。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋趙彦衛『云麓漫鈔』卷五:“今人目錢有文處爲字,背爲漫。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>19.中醫古藥方中稱量單位名。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明李時珍『本草綱目·序例上』:“四累曰字,二分半也。<BR></STRONG><STRONG><BR>十累曰銖,四分也。</STRONG><STRONG>四字曰錢,十分也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG></STRONG></P></B>
頁: [1]
查看完整版本: 【漢語大詞典●字】