豐碩 發表於 2013-3-12 15:42:51

【漢語大詞典●衍】

<P align=center>【漢語大詞典●衍】<p><br>
①[yǎnㄧㄢˇ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『廣韻』以淺切,上獮,以。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『廣韻』予線切,去線,以。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.謂水廣布或長流。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>引申爲擴展或延伸。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『尙書大傳』卷一下:“至今衍於四海,成禹之變,垂於萬世之後。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『後漢書·桓帝紀論』:“及誅梁冀,奮威怒,天下猶企其休息,而五邪嗣虐,流衍四方。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋蘇軾『獎諭敕記』:“河之爲中國患久矣,乃者堤潰東注,衍及徐方。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋沈遼『重賦』詩:“水性本就下,平川衍無勢。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『元史·武宗紀一』:“昔我太祖皇帝以武功定天下,世祖皇帝以文德洽海內,列聖相承,丕衍無疆之祚。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.滿溢;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
眾多。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『詩·小雅·伐木』:“伐木於阪,釃酒有衍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>朱熹集傳:“衍,多也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢揚雄『太玄·法』:“井無幹,水直衍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>王涯注:“井而無幹則水衍溢也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『文選·陸機〈歎逝賦〉』:“居充堂而衍宇,行連駕而比軒。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>張銑注:“言昔時賓族衆盛若此也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『宋史·樂志八』:“祀事孔寅,明靈降眷。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>潔粢豊盛,倉箱流衍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
3.布,散布。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢桓寬『鹽鐵論·水旱』:“器不善者不集,農事急,輓運衍之阡陌之間。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『文選·張衡〈東京賦〉』:“仁風衍而外流,誼方激而遐騖。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>薛綜注:“衍,布也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『後漢書·文苑傳上·杜篤』:“千乘方轂,萬騎騈羅,衍陳於岐梁,東橫乎大河。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>李賢注:“衍,布也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
4.廣博;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
大。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·揚雄傳下』:“是以聲之眇者不可同於衆人之耳,形之美者不可棍於世俗之目,辭之衍者不可齊於庸人之聽。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>顏師古注:“衍,旁廣也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·郊祀志上』:“德星昭衍,厥維休祥。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>顏師古注:“昭,明;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
衍,大;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
休,美也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『文選·皇甫謐〈三都賦〉序』:“蓋蜀包梁岷之資,吳割荊南之富,魏跨中區之衍,考分次之多少,計殖物之衆寡,比風俗之淸濁,課士人之優劣,亦不可同年而語矣。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>呂延濟注:“衍,大也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋宋祁『宋景文公筆記·雜說』:“水淵則回,道衍則聖。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
5.推演;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
演變;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
演述。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『易·繫辭上』:“大衍之數五十,其用四十有九。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>高亨注:“『釋文』引鄭云:‘衍,演也。’</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>先秦人稱算卦爲衍,漢人稱算卦爲演,衍與演古字通也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·公孫劉田等傳贊』:“汝南<桓>寬次公治『公羊春秋』……推衍鹽鐵之議,增廣條目,極其論難,著數萬言。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>金王若虛『滹南詩話』卷中:“東坡酷愛『歸去來辭』,既次其韻,又衍爲長短句,又裂爲集字詩,破碎甚矣。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸王源『劉處士墓表』:“初,吳有高僧說法,士人醵金,從之講『法華』……處士夷然登座不讓,暢衍厥旨,衆大說。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
6.富足;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
豊饒。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『荀子·君道』:“若夫重色而成文章,重味而備珍怪,是所衍也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>楊倞注:“衍,富裕。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『後漢書·劉焉傳論』:“夫地廣則驕尊之心生,財衍則僭奢之情用,固亦恆人必至之期也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>李賢注:“衍,饒也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『宋史·樂志十五』:“歲時豊衍,九土樂升平,覩寰海澄淸。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
7.指動植物孳生繁衍。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『管子·八觀』:“薦草多衍,則六畜易繁也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢揚雄『太玄·斂』:“畜槃而衍,繭純於田。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『文選·張衡〈西京賦〉』:“篠簜敷衍,編町成篁,山谷原隰,泱漭無疆。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>薛綜注:“衍,蔓也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
8.多餘。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋文瑩『玉壺淸話』卷二:“蘇曉爲淮漕,議盡榷舒、廬、蘄、黃、壽五州茶貨,置四十四場,一萌一蘖,盡搜其利,歲衍百餘萬緡。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淮俗苦之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
9.引申爲相差。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸和邦額『夜譚隨錄·崔秀才』:“且繁華索莫,其衍幾何?</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG> 苟不齊之,魔障歘起矣。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
10.特指文章中因傳寫錯誤而多出字句。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>金王若虛『論語辨惑四』:“作者七人,雖不見主名,其文勢似與上文爲一章,‘子曰’字疑衍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸陳鱣『對策·孟子』:“王劭因爲史文衍一‘人’字……誤矣。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>魯迅『書信集·致台靜農』:“上月得石印傳奇『梅花夢』一部兩本,爲毗陵陳森所作……『小說史略』誤作陳森書,衍一‘書’字。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“衍字”、“衍句”、“衍文”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
11.謂恣意歡樂。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『詩·大雅·板』:“昊天曰旦,及爾遊衍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>毛傳:“遊,行;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
衍,溢。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孔穎達疏:“遊行衍溢亦自恣之意也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『文選·謝朓〈和伏武昌登孫權故城〉詩』:“於役儻有期,鄂渚同遊衍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>李周翰注:“衍,樂也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『宋史·樂志十五』:“豈知丹鼎就,龍下五雲旁。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>飄然眞馭,遊衍仙鄕。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
12.低下而平坦的土地。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周禮·地官·大司徒』:“辨其山、林、川、澤、丘、陵、墳、衍、原、隰之名物。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注:“下平曰衍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『左傳·哀公七年』:“若夏盟於鄫衍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>兪樾『群經平議·左傳三』:“鄫衍者,以其地下平,故名之也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『初學記』卷二四引漢劉歆『甘泉宮賦』:“高巒峻阻,臨眺曠衍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
13.山坡。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『史記·封禪書』:“文公夢黃蛇自天下屬地,其口止於鄜衍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>裴駰集解引李奇曰:“山阪曰衍。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐皇甫冉『江草歌送盧判官』:“被遙隰兮經長衍,雨中深兮煙中淺。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>衍,一本作“阪”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
14.沼澤。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『管子·七臣七主』:“春無殺伐,無割大陵,倮大衍,伐大木,斬大山,行大火,誅大臣,收穀賦。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『楚辭·劉向〈九歎·憂苦〉』:“巡陸夷之曲衍兮,幽空虛以寂寞。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>王逸注:“衍,澤也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
15.盛物的竹器。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『莊子·天運』:“夫芻狗之未陳也,盛以篋衍,巾以文繡,屍祝齊戒以將之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>王先謙集解引李頤曰:“衍,笥也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
16.通“愆”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>罪過。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『易·需』:“『象』曰:‘需於沙’,衍在中也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>高亨注:“孔廣森曰:‘衍蓋古文愆字之省。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>二爻云“衍在中”,三爻云“災在外”,意正相對……’亨按:孔讀衍爲愆,是也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>衍、愆同聲系,古通用。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『左傳·昭公二十一年』:‘樂大心、豊愆、華牼禦諸橫’釋文:‘愆本或作衍’,即其證。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
17.姓。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋微仲衍之後。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>見『通志·氏族四』引漢應劭『風俗通』。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
衍②[yánㄧㄢˊ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『集韻』夷然切,平仙,以。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.引進;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
延聘。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『後漢書·安帝紀』:“二千石長吏明以詔書,博衍幽隱,朕將親覽,待以不次,冀獲嘉謀,以承天誡。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>李賢注:“衍,猶引也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.祭名。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周禮·春官·男巫』:“男巫掌望祀、望衍、授號,旁招以茅。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注:“杜子春云:‘望衍,謂衍祭也。’</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>……玄謂衍讀爲延,聲之誤也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“衍祭”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
3.佛教語。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>梵文“摩訶衍”的省稱。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>即所謂“乘”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『文選·王屮〈頭陀寺碑文〉』:“憑五衍之軾,拯溺逝川。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>李善注引僧肇曰:“……五衍,五乘也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>天竺言衍,此言乘。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>

頁: [1]
查看完整版本: 【漢語大詞典●衍】