豐碩 發表於 2013-2-16 12:26:36

【漢語大詞典●契】

<P align=center>【漢語大詞典●契】<p><br>
①[qìㄑㄧˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『廣韻』苦計切,去霽,溪。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
亦作“栔”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>“挈”的被通假字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.刻。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>本謂占卜時以刀鑿刻龜甲,后泛指刻物。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『詩·大雅·緜』:“爰始爰謀,爰契我龜。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>毛傳:“契,開也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>馬瑞辰通釋:“謂刻開其龜。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『呂氏春秋·察今』:“楚人有涉江者,其劒自舟中墜於水,遽契其舟,曰:‘是吾劒之所從墜。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『淮南子·齊俗訓』:“故胡人彈骨,越人契臂,中國歃血也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.指削或割。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
3.刻龜甲的鑿子。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周禮·春官·菙氏』:“菙氏掌共燋契,以待卜事。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注引杜子春云:“契謂契龜之鑿也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孫詒讓正義:“契龜之鑿,亦所以鑽刻,故直謂之契也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
4.泛指雕鑿用具。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>晉干寶『晉紀總論』:“如室斯構而去其鑿契,如水斯積而決其隄防。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
5.指刻在甲骨等上的文字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『易·繫辭下』:“上古結繩而治,後世聖人易之以書契。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“契文”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
6.符節、憑證、字據等信物。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>古代契分爲左右兩半,雙方各執其一,用時將兩半合對以作徵信。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>后泛指契約。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『老子』:“是以聖人執左契而不責於人,故有德司契,無德司徹。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>晉王羲之『蘭亭集序』:“每覽昔人興感之由,若合一契,未嘗不臨文嗟悼。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐張彦遠『法書要錄·古文』:“凡文書相約束皆曰契……亦謂刻木剖而分之,君執其左,臣執其右,即昔之銅竹虎使、今之銅魚,竝契之遺象也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>老舍『蛻』第一:“有房的把房契揣好,跑向鄕間。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
7.盟約,要約。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢繁欽『定情歌』:“時無桑中契,迫此路側人。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐李公佐『南柯太守傳』:“時年四十七,將符宿契之限矣。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明湯顯祖『紫釵記·春愁望捷』:“雨雲香猶自有,絲蘿契急難丟。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸和邦額『夜譚隨錄·邱生』:“然則與兒有姻緣之契矣。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
8.指約定;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
結盟。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>句道興本『搜神記』:“梁元皓、段子京幷是平陽人也,少小相愛,對門居,契爲朋友,誓不相遺。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
9.合;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
投合。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>三國魏曹植『玄暢賦』:“上同契於稷卨,降合穎於伊望。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>南朝梁簡文帝『南郊頌』:“臣聞惟天爲大,聖人敬其德,知幾其神,至人契其道。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋蘇軾『上神宗皇帝書』:“以先主君臣之契,尙復慮此,而況其他乎!”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『警世通言·宋小官團圓破氈笠』:“那劉有才是宋敦最契之友。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸紀昀『閱微草堂筆記·槐西雜志四』:“偶遇一叟,自云姓董,字無念,言頗契,湣其流落,延爲子師。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>魯迅『集外集·斯巴達之魂』:“夫夫婦之契,孰則不相愛者。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
10.指情意相投的人。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>晉陶潛『桃花源詩』:“願言躡淸風,高舉尋吾契。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
11.稱門下弟子。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>如:賢契。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
12.指樂聲和合、和諧。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>晉陸機『演連珠』之三六:“鼙鼓疏擊,以節繁絃之契。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『文選·劉琨〈重贈盧諶〉』:“孰云匪諧,如樂之契。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>呂向注:“契,合也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>誰謂不能如樂聲之和合也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
13.契機,關鍵。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐司空圖『連珠』:“是以連兵百萬,雖稱蓋代之雄;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
聞道三千,誰悟入神之契。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸陳鱣『策對』卷四:“『文選』一書裒集美富,分類詳明,熟精選理之契,不根藝術之譏,如輊如軒,孰得孰失?”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
14.至;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
達。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『淮南子·覽冥訓』:“考其功烈,上際九天,下契黃壚。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>高誘注:“上與九天交接,下契至黃壚。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
15.體會,領悟。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>晉陶潛『癸卯歲十二月中作與從弟敬遠』詩:“寄意一言外,茲契誰能別!”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋張商英『護法論』:“契眞達本,入聖超凡。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“契悟”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
16.感通。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明高明『琵琶記·才俊登程』:“不將窮達付前緣,常把勤勞契上天;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
人事盡時天理見,才高豈得困林泉。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
17.絕,斷。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『爾雅·釋詁』:“契,絶也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>郭璞注:“今江東呼刻斷物爲契斷。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>陸德明釋文:“『左傳』云‘盡借邑人之車契其軸’是也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>今本『左傳·定公九年』契作“鍥”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
18.量詞。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>猶部或篇。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>南朝梁慧皎『高僧傳·經師·釋僧辯』:“辯傳『古維摩』一契、『瑞應七言偈』一契,最是命家之作。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
19.見“契契”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
契②[qìㄑㄧˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『廣韻』去訖切,入迄,溪。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
我國古代少數民族名稱用字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『廣韻·入迄』:“契,契丹,夷名。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>出『字林』。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“契丹”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
契③[xièㄒㄧㄝˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『集韻』私列切,入薛,心。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
“禼”的今字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.人名。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>傳說中商的祖先,爲帝嚳之子。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>舜時佐禹治水有功,任爲司徒,封於商,賜姓子氏。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參閱『書·舜典』、『史記·殷本紀』。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.通“楔”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>楔子。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>北魏賈思勰『齊民要術·種蔥』:“兩耬重耩,竅瓠下之,以批契繫腰曳之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>石聲漢注:“批契:批是從中劈破,契是一頭大一頭小的木楔子。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
契④[qièㄑㄧㄝˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『廣韻』苦結切,入屑,溪。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.通“挈”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>持,取。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『墨子·經下』:“契與枝板,說在薄。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孫詒讓間詁:“契、挈同聲,叚借字。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『荀子·議兵』:“掎契同詐,權謀傾覆,未免盜兵也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>楊倞注:“契讀爲‘挈’。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>挈,持也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·毋將隆傳』:“契國威器共其家備。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>顏師古注引晉灼曰:“契,取也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.見“契闊”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>

頁: [1]
查看完整版本: 【漢語大詞典●契】