豐碩 發表於 2013-2-5 06:10:49

【漢語大詞典●建】

<P align=center>【漢語大詞典●建】<p><br>
①[jiànㄐㄧㄢˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『廣韻』居萬切,去願,見。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.建立;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
創立。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『書·洪範』:“皇建其有極。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>蔡沈集傳:“建,立也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『國語·周語中』:“夫王公諸侯之有飫也,將以講事成章,建大德,昭大物也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢陳琳『檄吳將校部曲文』:“建丘山之功,享不訾之祿。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>三國魏劉劭『人物志·流業』:“建法立制,彊國富人,是謂法家,管仲、商鞅是也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>如:建都;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
建校。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.封立。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『詩·魯頌·閟宮』:“建爾元子,俾侯於魯,大啓爾宇,爲周室輔。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『後漢書·胡廣傳』:“順帝欲立皇后,而貴人有寵者四人,莫知所建,議欲探籌,以神定選。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋曾鞏『左仆射門下侍郞王珪祖贄追封魏國公制』:“庸建爾於上公,俾受國於全魏。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
3.樹立。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『詩·小雅·出車』:“我出我車,於彼郊矣。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>設此旐矣,建彼旄矣。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>朱熹集傳:“言出車在郊,建設旗幟。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢張衡『東京賦』:“戎士介而揚揮,戴金鉦而建黃鉞。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐韓愈『奉和庫部盧四兄曹長元日朝回』詩:“天仗宵嚴建羽旄,春雲送色曉鷄號。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
4.謂豎起。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『尙書大傳』卷三:“九十杖而朝,見君建杖。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注:“建,樹也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
5.公布。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周禮·天官·小宰』:“小宰之職,掌建邦之宮刑。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注:“宮刑,在王宮中者之刑,建明布告之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孫詒讓正義:“凡物建立之則衆共見,故引申之凡明白布告亦曰建。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐封演『封氏聞見記·露布』:“露布,捷書之別名也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>諸軍破賊,而以帛書建諸竿上,兵部謂之露布。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
6.建筑;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
建造。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『逸周書·作雒』:“乃建大社於國中。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢張衡『東京賦』:“楚築章華於前,趙建叢臺於後。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>北魏酈道元『水經注·廬江水』:“其水歷澗,逕龍泉精舍南。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>太元中,沙門釋慧遠所建也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸管同『餘霞閣記』:“由臺而上,建閣三楹,殿以書室。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
7.倡議;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
提出。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『東觀漢記·祭遵傳』:“<祭遵>對酒娛樂,必雅歌投壺,又建爲孔子立後,奏置五經大夫。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『北齊書·劉豊傳』:“豊建水攻之策,遂遏洧水以灌之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
8.謂陳述;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
論述。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋歐陽修『觀文殿大學士晏公神道碑銘』:“天下弊於兵,公數建利害,請罷監軍,兼以陣圖授諸將,使得應敵爲攻守。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
9.執持;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
拿起。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『孔子家語·六本』:“曾子耘瓜,誤斬其根。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>曾晳怒,建大杖以擊其背。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>按漢劉向『說苑·建本』“建”作“援”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
10.古代天文學稱北斗星斗柄所指爲建。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>一年之中,斗柄旋轉而依次指向十二辰,稱爲十二月建。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>夏曆(農曆)的月分即由此而定,如正月稱建寅,二月稱建卯……十一月稱建子,十二月稱建丑。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>南朝齊王融『永明九年策秀才文』:“其驪翰改色,寅、丑殊建,別白書之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『新唐書·肅宗紀』:“<上元二年>九月壬寅,大赦……去‘上元’號,稱元年,以十一月爲歲首,月以斗所建辰爲名。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋蔡絛『鐵圍山叢談』卷一:“蓋冬、夏自酉、戌至寅、卯,斗杓之建,盈縮終不過五辰。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“斗建”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
11.“月分”的代稱。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“大建”、“小建”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
12.星座名。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“建星”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
13.通“健”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“建德”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
14.通“鍵”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>一說通“鞬”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“建櫜”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
15.通“倦”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>一說建爲“逮”的訛字,逮通“怠”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『墨子·號令』:“遣卒候者,無過五十人。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>客至堞,去之,愼無厭建。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孫詒讓間詁:“建,讀爲券,聲近字通。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『考工記·輈人』‘左不楗’,杜子春云:‘書楗或作劵。’</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭康成云:‘劵,今倦字也。’</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>又『襍守』篇作‘唯弇逮’,則疑‘建’即‘逮’之形誤。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>‘逮’與‘怠’音近古通。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『非儒』篇‘立命而怠事’,『晏子春秋·外篇』‘怠’作‘建’,二義幷通,未知孰是。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>張純一集解:“此文幷『晏子春秋』兩‘建’字,皆‘逮’之譌。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>‘逮’通‘怠’。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>按兩說雖有異,但其義均可通。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
16.姓。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢有建公。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>見『漢書·元后傳』。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
建②[jiànㄐㄧㄢˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『集韻』紀偃切,上阮,見。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
覆;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
傾倒。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『史記·高祖本紀』:“<秦中>地埶便利,其以下兵於諸侯,譬猶居高屋之上建瓴水也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>裴駰集解引如淳曰:“瓴,盛水甁也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>居高屋之上而幡瓴水,言其向下之勢易也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>建音蹇。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>

頁: [1]
查看完整版本: 【漢語大詞典●建】