豐碩 發表於 2013-1-19 16:15:40

【漢語大詞典●內】

<P align=center>【漢語大詞典●內】<p><br>
①[nèiㄋㄟˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『廣韻』奴對切,去隊,泥。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
亦作“內”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.里面,里頭。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>與“外”相對。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『左傳·定公八年』:“公斂處父帥成人自上東門入,與陽氏戰於南門之內。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『警世通言·杜十娘怒沉百寶箱』:“十娘取鑰開鎖,內皆抽替小箱。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>茅盾『子夜』十七:“至於益中公司,我們局內人倒一點不擔心。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.指使向內、向里。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『儀禮·鄕飲酒』:“工四人,二瑟,瑟先,相者二人,皆左向瑟,後首,挎越,內弦,右手相。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注:“內弦,側擔之者。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>賈公彦疏:“以左於外側,擔之使弦向內也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『舊唐書·太宗紀上』:“<貞觀二年>二月丙戌,靺鞨內屬。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
3.室,內室。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『詩·唐風·山有樞』:“子有廷內,弗灑弗埽。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·晁錯傳』:“先爲築室,家有一堂二內。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>顏師古注引張晏曰:“二內,二房也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
4.指居屋的正室。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·檀弓上』:“是故君子非有大故,不宿於外;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
非致齊也,非疾也,不晝夜居於內。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注:“內,正寢之中。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
5.帝王所居之處;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
皇宮。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『逸周書·克殷』:“商辛奔內,登於鹿臺之上,屛遮而自燔於火。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>前蜀韋莊『延興門外作』詩:“綠奔穿內水,紅落過牆花。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“大內”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
6.指朝廷。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『史記·汲鄭列傳』:“以數切諫,不得久留內,遷爲東海太守。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『後漢書·陳忠傳』:“延光三年,拜司隸校尉。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>糾正中官外戚賓客,近倖憚之,不欲忠在內。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明年,出爲江夏太守。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
7.宮門或閨門以內的人和事。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周禮·天官·宮正』:“辨外內而時禁。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注引鄭司農曰:“分別外人內人,禁其非時出入。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孫詒讓正義:“禁之者,宮內之人,非時不得出;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
宮外之人,非時不得入也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·內則』:“男不言內,女不言外。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孫希旦集解:“內謂內事,外謂外事。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>在內言內,在外言外,各治其事,而不得相預也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
8.指家務。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·杜欽傳』:“必鄕舉求窈窕,不問華色,所以助德理內也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
9.婦女;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
女色。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·內則』:“外內不共井,不共湢浴,不通寢席。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孔穎達疏:“此經論男子女子殊別之宜。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『南史·曹景宗傳』:“景宗好內,妓妾至數百,窮極錦繡。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
10.古代泛稱妻妾。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>后專稱妻。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『左傳·襄公二十八年』:“齊慶封好田而耆酒,與慶舍政,則以其內實遷於盧蒲嫳氏,易內而飲酒。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>杜預注:“內實,寶物妻妾也,移而居嫳家。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>楊伯峻注:“內,妻妾也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>南唐劉崇遠『金華子雜編』卷上:“晦辭自飲筵散,不及換衣,便步歸舟中,以告其內。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『古今小說·木綿庵鄭虎臣報冤』:“原來唐氏爲人妬悍,賈涉平昔有箇懼內的毛病。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
11.稱妻家的親屬。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“內兄”、“內侄”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
12.內心。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『易·坤』:“君子敬以直內,義以方外。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孔穎達疏:“內,謂心也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『三國志·蜀志·諸葛亮傳』:“今將軍外託服從之名,而內懷猶豫之計,事急而不斷,禍至無日矣!”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『新五代史·前蜀世家·王建』:“唐襲本以舞僮見幸於建,宗佶尤易之,後爲樞密使,猶名呼襲,襲雖內恨,而外奉宗佶愈謹。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『老子』:“上仁爲之而無以爲,上義爲之而有以爲”淸魏源本義:“夫仁義發於內,而爲之猶僞,況務外飾而可久乎?”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
13.指內髒。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『淮南子·精神訓』:“人大怒破陰,大喜墜陽,大憂內崩,大怖生狂。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『紅樓夢』第一回:“只因尙未酬報灌漑之德,故甚至五內鬱結著一段纏綿不盡之意。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“五內”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
14.親近。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·大學』:“德者本也,財者末也,外本內末,爭民施奪,是故財聚則民散,財散則民聚。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孔穎達疏:“外,疏也,內,親也……君若親財而疏德,則爭利之人皆施劫奪之情也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋李綱『與呂相公書』:“振起中興之功,當以明功罪、別邪正、內君子、外小人爲先。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
15.謂不形於外;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
暗地里。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『文子·自然』:“老子曰:天地之道,以德爲主,道爲之命,物以自正,至微甚內,不以事貴。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『三國志·魏志·杜畿傳』:“太祖既定河北,而高幹舉幷州反。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>時河東太守王邑被徵,河東人衛固范先外以請邑爲名,而內實與幹通謀。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
16.指正道。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>佛教徒稱佛門之內的爲內,佛門之外的爲外。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『二教論·歸宗顯本』:“故救形之教,教稱爲外;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
濟神之典,典號爲內……釋教爲內,儒教爲外。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋曾鞏『〈梁書〉目錄序』:“自先王之道不明,百家幷起,佛最晩出,爲中國之患……蓋佛之徒,自以謂吾之所得者內,而世之論佛者皆外也,故不可絀。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“內教”、“內學”、“內典”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
17.返,回頭。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“內顧”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
18.戈戟刃下接柄之處。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周禮·考工記·冶氏』:“戈廣二寸,內倍之,胡三之,援四之……長內則折前,短內則不疾。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注:“內謂胡以內接柲者也,長四寸。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>賈公彦疏:“內倍之者,據胡下柄入處之長……云內謂胡以內接柲者,即柄也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
19.退。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『墨子·親士』:“君子進不敗其志,內究其情。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
20.猶中。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>指五行方位的中央。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“內色”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
內②[nàㄋㄚˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『集韻』諾答切,入合,泥。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
亦作“內”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.“納”的古字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>使進入;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
放入。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『孟子·萬章上』:“思天下之民,匹夫匹婦,有不被堯舜之澤者,若己推而內之溝中。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢王符『潛夫論·德化』:“是故凡立法者,非以司民短而誅過誤,乃以防姦惡而救禍敗,檢淫邪而內正道爾。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>汪繼培箋:“內,讀爲納。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『新唐書·蔣儼傳』:“爲莫離支所囚,以兵脅之,不屈,內窟室中。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.“納”的古字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>接納;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
容納;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
釆納。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·檀弓下』:“季孫之母死,哀公弔焉;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
曾子與子貢弔焉,閽人爲君在,弗內也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『文子·上德』:“海內其所出,故能大。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『新唐書·蘇世長韋云起等傳贊』:“始唐有天下,懲刈隋敝,敷內讜言。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
3.“納”的古字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>迎娶。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·陳平傳』:“爲平貧,乃假貸幣以贈,予酒肉之資以內婦。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
4.“納”的古字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>交納;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
進獻。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『史記·秦始皇本紀』:“百姓內粟千石,拜爵一級。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·王商傳』:“及商以閨門事見考,自知爲鳳所中,惶怖,更欲內女爲援。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
5.“納”的古字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>收藏。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋無名氏『儒林公議』卷上:“監庫舊有五臣注『文選』鏤板,奭建白內於三館。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
6.“納”的古字。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>補綴,彌補縫隙。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·路溫舒傳』:“上奏畏却,則鍛練而周內之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>王念孫『讀書雜志·漢書九』:“內讀爲納。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>納者,補也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>周,密也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>此承上‘上奏畏却’而言,謂密補其奏中之罅隙……‘鍛練而周內之’,謂鍛練其文而周納其隙。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
7.通“肭”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>肥。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『楚辭·大招』:“內鶬鴿鵠,味豺羹只。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>王逸注:“內,一作‘肭’。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>朱熹集注:“內,與肭同,肥也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
8.通“訥”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>木訥,不善言辭。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『楚辭·九章·懷沙』:“文質疏內兮,衆不知余之異采。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>朱熹集注:“內,木訥也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
內③[ruìㄖㄨㄟˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『集韻』儒稅切,去祭,日。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
亦作“內”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.通“汭”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>河流彎曲處或會合處。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·溝洫志』:“及盟津、雒內,至於大伾。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>顏師古注:“內讀曰汭。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>按,『書·禹貢』:“涇屬渭汭”陸德明釋文:“汭,本又作內,同,如銳反。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>馬云:‘入也。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.通“枘”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>榫頭。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周禮·考工記·輪人』:“三材既具,巧者和之”漢鄭玄注:“調其鑿內而合之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>陸德明釋文:“內,如銳反,依字作枘。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>

頁: [1]
查看完整版本: 【漢語大詞典●內】