豐碩 發表於 2013-1-15 14:58:05

【漢語大詞典●主】

<P align=center>【漢語大詞典●主】<p><br>
①[zhǔㄓㄨˇ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『廣韻』之庾切,上麌,章。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.君主。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『書·仲虺之誥』:“惟天生民有欲,無主乃亂。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>孔傳:“民無君主則恣情欲,必致禍亂。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·曲禮下』:“凡執主器,執輕如不克。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注:“主,君也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢禰衡『鸚鵡賦』:“女辭家而適人,臣出身而事主。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸孔尙任『桃花扇·選優』:“臣敢不鞠躬盡瘁,以報主知。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.指立國一方的國君。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>舊史家以正統爲帝,偏安爲主。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>如陳壽『三國志』以魏爲正統,故稱魏爲帝,吳、蜀爲主。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>朱熹『資治通鑑綱目』以蜀爲正統,故稱蜀爲帝,魏吳爲主。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸顧炎武『日知錄·主』:“南唐降號江南國主,亦以奉中國正朔,自貶其號。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
3.對公卿大夫的敬稱。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周禮·天官·大宰』:“以九兩繫邦國之民:一曰牧,以地得民……六曰主,以利得民。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注引鄭司農云:“主謂公卿大夫。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『國語·晉語八』:“三世事家,君之;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
再世以下,主之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>韋昭注:“大夫稱主。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
4.以稱大夫之妻。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『國語·晉語二』:“主孟啗我。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>韋昭注:“大夫之妻稱主,從夫稱也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
5.公主的簡稱。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·東方朔傳』:“午(陳午)死,主(館陶公主)寡居。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『宋書·前廢帝紀』:“帝乃爲主(山陰公主)置面首左右三十人。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐權德輿『古樂府』詩:“身年二八壻侍中,幼妹承恩兄尙主。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
6.家長。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『詩·周頌·載芟』:“侯主侯伯。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>毛傳:“主,家長。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『左傳·襄公二十七年』:“保家之主也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>秦兆陽『在田野上前進』第九章:“我能不能算是一家之主。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
7.主人。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>賓客的對稱。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·檀弓下』:“賓爲賓焉,主爲主焉。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『孟子·萬章下』:“迭爲賓主。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐韓愈『答呂毉山人書』:“吾待足下,雖未盡賓主之道,不可謂無意者。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『兒女英雄傳』第三二回:“一時主客幾個,眼界裏無非樂境,耳輪中都是歡聲。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
8.主人。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>奴仆的對稱。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『史記·外戚世家』:“少君(竇少君)年四五歲時,家貧,爲人所略賣……爲主入山作炭。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>五代李山甫『自歎拙』詩:“世亂僮欺主,年衰鬼弄人。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>丁玲『母親』一:“我到江家幾十年,服侍了幾輩人,眞是忠心爲主。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
9.主人。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>指財物土地的所有者。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐柳宗元『鈷鉧潭西小丘記』:“問其主,曰唐氏之棄地。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋蘇軾『前赤壁賦』:“且夫天地之間,物各有主,苟非吾之所有,雖一毫而莫取。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『二刻拍案驚奇』卷十五:“世間萬物各有主,一粒一毫君莫取。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
10.主人。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>指當事人。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『水滸傳』第二五回:“武大扯住鄆哥道:‘還我主來。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>曹禺『日出』第四幕:“冤有頭,債有主。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
11.舊時爲死者立的牌位。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『禮記·曲禮下』:“如喪,曰天王登假,措之廟,立之主,曰帝。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注:“『春秋傳』曰:‘凡君卒,哭而祔,祔而作主。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『穀梁傳·文公二年』:“丁丑,作僖公主。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>范寧集解:“爲僖公廟作主也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>主蓋神之所馮依……天子長尺二寸,諸侯長一尺。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
12.稱神的牌位。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明田藝衡『留靑日劄·布政使司城隍廟』:“如浙江則當題其主曰:浙江等處承宣布政使司城隍之神。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>而以杭州府城隍之神配享,置主於殿中之左。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸蒲松齡『聊齋志異·樂仲』:“心念母苦節,又慟母愚,遂焚所供佛像,立主祀母。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
13.燈炷。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『漢書·禮樂志』“金枝秀華”顏師古注引三國魏張晏曰:“金支,百二十支。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>秀華,中主有華豔也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>按,『藝文類聚』卷八十引注作:“金枝,銅燈,百二十枝。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>秀華,中主有光華也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
14.根本;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
要素。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『易·繫辭上』:“言行,君子之樞機;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
樞機之發,榮辱之主也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『晏子春秋·雜下十四』:“禁者,政之本也;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
讓者,德之主也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>三國魏曹丕『典論·論文』:“文以氣爲主。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
15.引申爲主體。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『周禮·地官·司市』:“大市,日昃而市,百族爲主;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
朝市,朝時而市,商賈爲主;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
夕市,夕時而市,販夫販婦爲主。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>鄭玄注:“言主者,謂其多也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
16.配偶,對象(指男方)。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>趙樹理『登記』二:“依我看都差不多,不過那兩家都有主了,如今只剩下小飛娥家這一個了!”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>李準『李雙雙小傳』三:“我還只當是俺那個主回來了,原來是你呀!”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『花城』1981年第4期:“大妮等到二十五歲才找主,跟了本區的干部章和友。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“主兒”、“主家”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
17.主宰;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
主持;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
掌管。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『墨子·尙賢中』:“今王公大人之君人民,主社稷,治國家,欲脩保而勿失。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>北齊顏之推『顏氏家訓·治家』:“婦主中饋,惟事酒食衣服之禮耳。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐李紳『贈韋金吾』詩:“自報金吾主禁兵,腰間寶劍重橫行。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明陳繼儒『珍珠船』卷一:“齊桓公爲三官都禁郞,主生死、簡錄。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>蔣子龍『赤橙黃綠靑藍紫』五:“你既然主不了事,爲什么要値班。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
18.主使,指使。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>明皇甫錄『近峰記略』:“弘治間,太監何文鼎以皇親入禁城觀燈諸事極言,下錦衣衛雜治,究所主者。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
19.崇尙,注重。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『論語·學而』:“主忠信,無友不如己者。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>唐李端『酬秘書元丞郊園臥疾見寄』:“求醫主高手,報疾到貧家。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋梅堯臣『林和靖先生詩集序』:“其辭主乎靜正,不主乎刺譏。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸王端履『重論文齋筆錄』卷八:“鄕先生某公,論詩主溫柔敦厚,素不喜庸腐說理之談。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>參見“主言”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
20.寓居。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『史記·孔子世家』:“孔子至陳,主於司城貞子家。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸袁枚『隨園詩話補遺』卷五:“余到蘇州,必主其家。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
21.預示,預兆。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>宋范仲淹『奏乞宣諭大臣定河東捍御』:“河東地震數年,占書亦主城陷。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『三國志平話』卷上:“齊王問大臣:‘銅鐵鳴,主何吉凶?’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『儒林外史』第十六回:“我前日說你氣色好,主有個貴人星照命,今日何如?”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>老舍『四世同堂』十五:“前面西山,主家業興旺。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
22.中醫學名詞。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>主治。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>指某藥主治某病。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>漢張仲景『傷寒論·傷寒例』:“太陽病頭痛發熱,汗出惡風者,桂枝湯主之。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>南朝梁劉勰『文心雕龍·書記』:“醫藥攻病,各有所主。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
23.中醫學名詞。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>指主要的病原。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『史記·扁鵲倉公列傳』:“脈法曰:‘沈之而大堅,浮之而大緊者,病主在腎。’”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>張守節正義引王叔和『脈經』云:“脈大而堅,病出於腎也。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
24.猶太教、基督教等對所信奉的神的敬稱。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>基督教徒稱耶穌爲主;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
伊斯蘭教徒也簡稱“眞主”爲主。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
25.指撲克牌遊戲中的主牌。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>周立波『山鄕巨變』上三:“他一邊整理手里的牌,一邊笑道:‘說正經的,你這位月老,理應幫忙。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>我調主。’</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>他打出一張梅花六。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
26.姓。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>三國有主亢。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
主②[zhùㄓㄨˋ]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
[『集韻』朱戍切,去遇,章。]</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
通“注”。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
1.灌。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『詩·小雅·大田』:“雨我公田”漢鄭玄箋:“令天主雨於公田。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>陸德明釋文:“一本‘主’作‘注’。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『荀子·宥坐』:“主量必平,似法。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>楊倞注:“主,讀爲注;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
量,謂阬受水之處也。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>言所經阬坎,注必平之然後過。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>
2.量詞。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>用於錢財或債務。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『京本通俗小說·錯斬崔寧』:“不上半年,連起了幾主大財,家間也豊富了。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>元李壽卿『度柳翠』楔子:“<牛員外云>大姐,我有幾主錢未曾淸楚,我還要索去。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>『初刻拍案驚奇』卷一:“得了一主沒頭沒腦錢財,變成巨富。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>淸李漁『愼鸞交·首奸』:“我娘兒兩個,自從被盜之後,借了那主狠債回來,不覺已是二冬時候。”</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>

頁: [1]
查看完整版本: 【漢語大詞典●主】