豐碩 發表於 2012-11-18 17:41:01

【〔八觀〕】

<P align=center><STRONG><FONT size=5>【<FONT color=red>〔八觀〕</FONT>】</FONT></STRONG></P>&nbsp;<P><STRONG>
【辭書名稱】教育大辭書</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>〔八觀〕是劉劭所著〔人物志〕中卷第九篇篇名。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>內容在根據人的行為檢驗人物的才性。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>共提供了八種不同的方式作為觀察的角度。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>分別是:「觀其奪救,以明閒雜;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>觀其感變,以審常度;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>觀其至質,以知其名;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>觀其所由,以辨依似;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>觀其愛敬,以知通塞;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>觀其情機,以辨恕惑;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>觀其所短,以知所長;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>觀其聰明,以知所達。」</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>「觀其奪救,以明閒雜」之意,如仁出於慈,仁愛見諸於行動,慈心則是內在的感動。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>但是有些人是「慈而不仁」,看見可憐的人可能憐憫流涕,但若需要分惠時卻又吝嗇,則吝嗇淹沒了仁。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>所以慈心不能克服吝嗇,就不能表現仁愛。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>仁必有恤,有仁而不恤者,是恐懼奪其恤;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>厲必有剛,有厲而不剛,是欲望奪其剛,都屬此類。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>「觀其感變,以審常度」是說常人厚貌深情,所以要從觀其「辭旨」,明察其「應贊」入手。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>議論清楚正當,是明明白白的表達方式;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>訥言默識,是深奧的表達方式。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>能適當運用這兩種方式的就可以說是通達之人。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>說話閃爍、沒有根據又不正當的,是閒雜的人;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>能洞燭機先,先識未然就叫做聖;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>能思考深奧的事理叫做叡知;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>見識過人叫做明智;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>表現時又能韜光隱晦叫做有智慧,精微平常的事都能洞察叫做神妙;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>美好奇妙的事都了然清晰叫做疏朗;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>越測越深叫做實,偶然合事,徒事炫耀叫做不實;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>自己愛表現長處,則於德有不足;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>不矜伐自己的才能,則於德有餘。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>從表情、動作、言辭三者觀之,如果所說的話很和悅,而神情並不符合,就表示表裡不一;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>言不中聽而神情誠摯,是不善於辭令的人;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>話還沒說而怒形於色,是憤怒填胸的人;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>將要說話而藉生氣表達的人,是想強人聽他的話。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>三者合觀,雖有變化,仍然可知。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>「觀其至質,以知其名」是指除非是聖人才有中庸之質,否則偏材是各以勝體之質為名,如果有二至(兩種材質)以上,相互發用,則令名由此建立;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>骨直氣清,則休名生;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>氣清力勁,則烈名生;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>勁智精理,則能名生;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>智直彊愨,則能名生。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>集於端質,則令德濟;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>再加上學,則文理粲然。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>「觀其所由,以辨依似」是教人辨別似是而非,似非而是的方法,就是觀察其根據。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>如「直者亦訐,託者亦訐,其訐則同,其所以為訐則異。」</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>直質而又溫和的人為德,直質而好攻訐的人為偏頗,純訐而不直的人為依似。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>偏頗和依似表面相同而其實不同。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>如輕易承諾的人,表面像剛正,其實是寡信;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>不斷換方式,表面做多能,其實是無實效;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>銳意躁進的人,看似精明,其實是不能久耐;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>譴責人的人看似精察,其實是瑣碎煩亂;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>好行小惠的人看似施惠,其實終將無成;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>表面迎合別人的人看似忠誠,其實是陽奉陰違,這些都是似是而非的例子。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>有大用權宜之行的人,看似大奸,其實有功;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>大智慧的人看似愚蠢,其實內心澄明;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>博愛的人看似飄渺,其實博厚;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>正直的言諫看似攻訐,其實忠誠;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>此皆為似非而是之類。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>「觀其愛敬,以知通塞」是說愛是情親意厚,讓於內而感於物;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>敬是嚴肅其容,謹慎其行,見於外而正物。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>人情之質有愛敬之誠,但是愛不可少於敬,少於敬則廉節的人歸向他,而眾庶則否;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>愛多於敬,則廉節的人不願親近,眾人可樂致其死命而效力。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>與是通,不與是塞。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>「觀其情機,以辨恕惑」是說明處人情之樞機,以辨別是推己以度人,抑是固執己意。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>人情皆欲處上而惡居下,皆喜杼其所能,而惡不杼其能,皆好自伐而惡人犯其所乏,皆欲處前不願居後,皆欲求勝而不欲下人,皆欲掩其所短而見其所長,故人之情莫不欲遂其志而處上,所以君子接物,人犯之而不與計較,能以己度人,小人則否。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>「觀其所短,以知所長」是說偏材之人不能圓融無礙,故有所短,如直之失是訐;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>剛之失是厲;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>和之失是愞,介之失是拘。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>失則為短。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>故有長者,在偏材之人表現,必有其短以為徵,有短者之徵,未必有長。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>「觀其聰明,以知所達」是說人物以聰明為尚,以之帥仁,則無不懷恤;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>以明帥義,則無不勝任;</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>以明入理,則無不通達。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>如果缺乏明智,無以能遂。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>所以好名而實不充則迂虛,好辯而無條理則辭煩,好用法而不能深思則刻削,好使術而計不足則詭詐。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>以上八種觀察人情的方式謂之八觀。</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>轉自:http://edic.nict.gov.tw/cgi-bin/tudic/gsweb.cgi?o=ddictionary
頁: [1]
查看完整版本: 【〔八觀〕】