我本善良 發表於 2012-8-31 20:59:51

【類經 卷十三 疾病類 病機149】

<STRONG></STRONG>
<P align=center><FONT size=5><STRONG>【<FONT color=red>類經 卷十三 疾病類 病機149</FONT>】</STRONG></FONT></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>(素問至真要大論) </STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>帝曰︰夫百病之生也,皆生於風寒暑濕燥火,以之化之變也。 </STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P><STRONG>(風寒暑濕燥火,天之六氣也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>氣之正者為化,氣之邪者為變,故曰之化之變也。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>經言盛者瀉之,虛者補之,余錫以方士,而方士用之尚未能十全。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P>
<P><STRONG>余欲令要道必行,桴鼓相應,由拔刺雪污,工巧神聖,可得聞乎?</STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P>
<P><STRONG>(錫,賜也。十全,無一失也。 </STRONG></P>
<P><STRONG></STRONG>&nbsp;</P><STRONG>桴,鼓槌也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>由,猶同。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>拔刺雪污,去病如拾 也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又詳義見針刺類五十二。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>難經曰︰問而知之謂之工,切脈而知之謂之巧,望而知之謂之神,聞而知之謂之聖。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又曰︰以外知之曰聖,以內知之曰神。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>桴音孚。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>岐伯曰︰審察病機,無失氣宜,此之謂也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(病隨氣動,必察其機,治之得其要,是無失氣宜也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>愚按︰氣交變、五常政、至真要等論,皆詳言五運六氣各有太過不及,而天時民病變必因之,故有淫勝、反勝、客勝、主勝之異。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>蓋氣太過則亢極而實,氣不及則被侮而虛,此陰陽盛衰自然之理也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>本篇隨至真要大論之末,以統言病機,故藏五氣六,各有所主,或實或虛,則亦無不隨氣之變而病有不同也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>即如諸風掉眩皆屬於肝矣,若木勝則四肢強直而為掉,風動於上而為眩,脾土受邪,肝之實也;木衰則血不養筋而為掉,氣虛於上而為眩,金邪乘 木,肝之虛也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又如諸痛痒瘡皆屬於心矣,若火盛則熾熱為癰,心之實也;陽衰則陰勝為疽,心之虛也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>五臟六氣,虛實皆然,故本篇首言盛者瀉之,虛者補之;末言有者求之,無者求之,盛者責之,虛者責之。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>蓋既以氣宜言病機矣,又 特以盛虛有無四字,貫一篇之首尾,以盡其義,此正先聖心傳,精妙所在,最為吃緊綱領。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>奈何劉完素未之詳審,略其顛末,獨取其中一十九條,演為原病式,皆偏言盛氣實邪,且於十九條中,凡歸重於火者十之七八,至於不及虛邪則全 不相顧。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又曰︰其為治者,但當瀉其過甚之氣,以為病本,不可反誤治其兼化也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>立言若此,虛者何堪?故樓氏指其治法之偏,誠非過也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>夫病機為入道之門,為跬步之法,法有未善,而局人心目,初學得之,多致終身不能超脫,習染既久,流弊日深,所以近代醫家,舉動皆河間遺風,其於瀉假熱,伐真虛,復人於反掌間者,比比皆然,不忍見也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>或諱之曰︰河間當胡元之世,其風聲氣習,本有不同,因時製宜,故為是論。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>即或有之,則世變風移,今非昔比,設欲率由其舊,恐冰炭鉤繩,不相符也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>心切憫之,不容不辨。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>帝曰︰願聞病機何如?岐伯曰︰諸風掉眩,皆屬於肝。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(風類不一,故曰諸風。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>掉,搖也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>眩,運也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>風主動搖,木之化也,故屬於肝。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>其虛其實,皆能致此。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>如發生之紀,其動掉眩巔疾,厥陰之復,筋骨掉眩之類者,肝之實也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又如陽明司天,掉振鼓栗,筋痿不能久立者,燥金之盛,肝受邪也;太陰之復,頭頂痛重而掉螈尤甚者,木不製土,濕氣反勝,皆肝之虛也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>故衛氣篇曰︰下虛則厥,上虛則眩。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>亦此之謂。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>凡實者宜涼宜瀉,虛則宜補宜溫,反而為之,禍不旋踵矣。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>余治仿此。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>掉,提料切。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸寒收引,皆屬於腎。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(收,斂也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>引,急也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>腎屬水,其化寒,凡陽氣不達,則營衛凝聚,形體拘攣,皆收引之謂。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>如太陽之勝為筋肉拘苛血脈凝泣,歲水太過為陰厥、為上下中寒,水之實也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>歲水不及為足痿清厥,涸流之紀其病癃閉,水之虛也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>水之虛實,皆本於腎。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸氣 鬱,皆屬於肺。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>( ,喘急也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>鬱,痞悶也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>肺屬金,其化燥,燥金盛則清邪在肺而肺病有餘,如歲金太過,甚則喘咳逆氣之類是也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>金氣衰則火邪勝之而肺病不足,如從革之紀其發喘咳之類是也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>肺主氣,故諸氣 鬱者,其虛其實,皆屬於肺。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>音憤。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸濕腫滿,皆屬於脾。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(脾屬土,其化濕,土氣實則濕邪盛行,如歲土太過,則飲發中滿食減,四肢不舉之類是也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>土氣虛則風木乘之,寒水侮之,如歲木太過,脾土受邪,民病腸鳴腹支滿;卑監之紀,其病留滿痞塞;歲水太過,甚則腹大脛腫之類是也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>脾主肌肉,故諸濕腫滿等証,虛實皆屬於脾。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸熱瞀螈,皆屬於火。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(瞀,昏悶也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>螈,抽掣也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>邪熱傷神則瞀,亢陽傷血則螈,故皆屬於火。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>然歲火不及,則民病兩臂內痛,鬱冒朦昧;歲水太過,則民病身熱煩心躁悸,渴而妄冒。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>此義火之所以有虛實也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>瞀,茂、務二音。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>螈音翅。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸痛痒瘡,皆屬於心。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(熱甚則瘡痛,熱微則瘡痒。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>心屬火,其化熱,故瘡瘍皆屬於心也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>然赫曦之紀,其病瘡瘍,心邪盛也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>太陽司天,亦發為癰瘍,寒水勝也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>火盛則心實,水勝則心虛,於此可見。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸厥固泄,皆屬於下。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(厥,逆也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>厥有陰陽二証︰陽衰於下則為寒厥,陰衰於下則為熱厥。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>固,前後不通也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>陰虛則無氣,無氣則清濁不化,寒閉也;火盛則水虧,水虧則精液乾涸,熱結也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>泄,二陰不固也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>命門火衰則陽虛失禁,寒泄也;命門水衰則火迫注遺,熱泄也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>下言腎氣,蓋腎居五臟之下,為水火陰陽之宅,開竅於二陰,故諸厥固泄,皆屬於下。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸痿喘嘔,皆屬於上。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(痿有筋痿肉痿脈痿骨痿之辨,故曰諸痿。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>凡支體痿弱多在下部,而曰屬於上者,如痿論云︰五臟使人痿者,因肺熱葉焦,發為痿 也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>肺居上焦,故屬於上。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>氣急曰喘,病在肺也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>吐而有物有聲曰嘔,病在胃口也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>逆而不降,是皆上焦之病。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸禁鼓栗,如喪神守,皆屬於火。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(禁,噤也,寒厥切牙曰噤。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>鼓,鼓頷也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>栗,戰也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>凡病寒戰而精神不能主持,如喪失神守者,皆火之病也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>然火有虛實之辨,若表裡熱甚而外生寒栗者,如陰陽應象大論所謂熱極生寒、重陽必陰也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>河間曰,心火熱甚,亢極而戰,反兼水化製之,故為寒栗者,皆言火之實也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>若陰盛陽虛而生寒栗者,如調經論曰,陽虛畏外寒。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>刺節真邪論曰︰陰勝則為寒,寒則真氣去,去則虛,虛則寒摶於皮膚之間者,皆言火之虛也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有傷寒將解而為戰汗者,如仲景曰︰其人本虛,是以作戰。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>成無己曰︰戰栗者,皆陰陽之爭也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>傷寒欲解將汗之時,正氣內實,邪不能與之爭,則便汗出而不發戰;邪氣欲出,其人本虛,邪與正爭,微者為振,甚者則戰。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>皆言傷寒之戰汗,必因於虛也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有 瘧之為寒栗者,如瘧論曰︰瘧之始發也,陽氣並於陰,當是之時,陽虛而陰盛,外無氣,故先寒栗也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>夫瘧氣者,並於陽則陽勝,並於陰則陰勝,陰勝則寒,陽盛則熱。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又曰︰陽並於陰則陰實而陽虛,陽明虛則寒栗鼓頷也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>由此觀之,可見諸禁鼓栗雖皆屬火,但火實者少,火虛者多耳。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸痙項強,皆屬於濕。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(痙,風強病也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>項為足之太陽,濕兼風化而侵寒水之經,濕之極也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>然太陽所至為屈伸不利,太陽之復為腰 反痛、屈伸不便者,是又為寒水反勝之虛邪矣。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>痙音敬。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸逆沖上,皆屬於火。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(火性炎上,故諸逆沖上者皆屬於火。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>然諸藏諸經皆有逆氣,則其陰陽虛實有不同矣。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>其在心脾胃者,如脈解篇曰︰太陰所謂上走心為噫者,陰盛而上走於陽明,陽明絡屬心,故曰上走心為噫也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有在肺者,如藏氣法時論曰︰肺苦氣上逆也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有在脾者,如經脈篇曰︰足太陰厥氣上逆則霍亂也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有在肝者,如脈要精微論曰︰肝脈若搏,令人喘逆也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有在腎者,如脈解篇曰︰少陰所謂嘔咳上氣喘者,陰氣在下,陽氣在上,諸陽氣浮,無所依從也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又繆刺篇曰︰邪客於足少陰之絡,令人無故善怒,氣上走賁上也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又示從容論曰︰咳喘煩冤者,是腎氣之逆也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又邪氣臟腑病形篇曰︰腎脈微緩為洞,洞者食不化,下咽還出也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有在胃者,如宣明五氣篇曰︰胃為氣逆為噦也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又陰陽別論曰︰二陽之病發心脾,其傳為息奔也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有在膽胃者,如四時氣篇曰︰善嘔,嘔有苦,長太息,心中 ,恐人將捕之,邪在膽,逆在胃也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有在小腸者,曰少腹控睪引腰脊,上沖心也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有在大腸者,曰腹中常鳴,氣上沖胸,喘不能久立也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又繆刺篇曰︰邪客於手陽明之絡,令人氣滿胸中喘息也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有在膀胱者,如經脈別論曰︰太陽藏獨至,厥喘虛氣逆,是陰不足陽有餘也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有在沖督者,如骨空論曰︰衝脈為病,逆氣裡急。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>督脈生病,從少腹上沖心而痛,不得前後,為沖疝也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>凡此者,皆諸逆沖上之病。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>雖諸沖上皆屬於火,但陽盛者火之實,陽衰者火之虛,治分補瀉,當於此詳察之矣。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸脹腹大,皆屬於熱。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(熱氣內盛者,在肺則脹於上,在脾胃則脹於中,在肝腎則脹於下,此以火邪所至,乃為煩滿,故曰諸脹腹大,皆屬於熱。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>如歲火太過,民病脅支滿,少陰司天,肺 腹大滿膨膨而喘咳,少陽司天,身面 腫腹滿仰息之類,皆實熱也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>然歲水太過,民病腹大脛腫;歲火不及,民病脅支滿胸腹大;流衍之紀,其病脹;水鬱之發,善厥逆痞堅腹脹;太陽之勝,腹滿食減;陽明之復,為腹脹而泄。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又如五常政大論曰︰適寒涼者脹。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>異法方宜論曰︰藏寒生滿病。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>經脈篇曰︰胃中寒則脹滿。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>是皆言熱不足寒有餘也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>仲景曰︰腹滿不減,減不足言,須當下之,宜與大承氣湯。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>言實脹也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>腹脹時減復如故,此為寒,當與溫藥。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>言虛脹也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>東垣曰︰大抵寒脹多,熱脹少。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>豈虛語哉?故治此者,不可以諸脹腹大,悉認為實熱,而不察其盛衰之義。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸躁狂越,皆屬於火。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(躁,煩躁不寧也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>狂,狂亂也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>越,失常度也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>熱盛於外,則肢體躁擾;熱盛於內,則神志躁煩。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>蓋火入於肺則煩,火入於腎則躁,煩為熱之輕,躁為熱之甚耳。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>如少陰之勝,心下熱,嘔逆躁煩;少陽之復,心熱煩躁便數憎風之類,是皆火盛之躁也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>然有所謂陰躁者,如歲水太過,寒氣流行,邪害心火,民病心熱煩心躁悸、陰厥譫妄之類,陰之勝也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>是為陰盛發躁,名曰陰躁。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>成無己曰,雖躁欲坐井中,但欲水不得入口是也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>東垣曰︰陰躁之極,欲坐井中,陽已先亡,醫猶不悟,復指為熱,重以寒藥投之,其死也何疑焉?況寒涼之劑入腹,周身之火,得水則升走矣。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>且凡內熱而躁者,有邪之熱也,病多屬火;外熱而躁者,無根之火也,病多屬寒。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>此所以熱躁宜寒,陰躁宜熱也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>狂,陽病也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>宣明五氣篇曰︰邪入於陽則狂。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>難經曰︰重陽者狂。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>如赫曦之紀,血流狂妄之類,陽狂也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>然復有虛狂者,如本神篇曰︰肝悲哀動中則傷魂,魂傷則狂妄不精。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>肺喜樂無極則傷魄,魄傷則狂,狂者意不存人。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>通天篇曰︰陽重脫者陽狂。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>腹中論曰︰石之則陽氣虛,虛則狂。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>是又狂之有虛實補瀉,不可誤用也。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸暴強直,皆屬於風。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(暴,猝也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>強直,筋病強勁不柔和也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>肝主筋,其化風,風氣有餘,如木鬱之發,善暴僵仆之類,肝邪實也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>風氣不足,如委和之紀,其動 戾拘緩之類,肝氣虛也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>此皆肝木本氣之化,故曰屬風,非外來虛風八風之謂。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>凡諸病風而筋為強急者,正以風位之下,金氣乘之,燥逐風生,其燥益甚。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>治宜補陰以製陽,養營以潤燥,故曰治風先治血,血行風自滅,此最善之法也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>設誤認為外感之邪,而用疏風愈風等劑,則益躁其躁,非惟不能去風,而適所以致風矣。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸病有聲,鼓之如鼓,皆屬於熱。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(鼓之如鼓,脹而有聲也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>為陽氣所逆,故屬於熱。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>然師傳篇曰︰胃中寒則腹脹,腸中寒則腸鳴飧泄。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>口問篇曰︰中氣不足,腸為之苦鳴。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>此又皆寒脹之有聲者也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸病 腫疼酸驚駭,皆屬於火。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>( 腫,浮腫也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>腫疼酸者,陽實於外,火在經也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>驚駭不寧者,熱乘陰分,火在藏也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>故如少陰少陽司天,皆為瘡瘍 腫之類,是火之實也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>然伏明之紀其發痛,太陽司天為 腫身後癰,太陰所至為重 腫,太陽在泉,寒復內余則腰尻股脛足膝中痛之類,皆以寒濕之勝而為腫為痛,是又火之不足也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>至於驚駭,虛實亦然。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>如少陰所至為驚駭,君火盛也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>若委和之紀其發驚駭,陽明之復亦為驚駭,此又以木衰金勝,肝膽受傷,火無生氣,陽虛所致當知也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>音附。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸轉反戾,水液混濁,皆屬於熱。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(諸轉 反戾,轉筋拘攣也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>水液,小便也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>河間曰︰熱氣燥爍於筋則攣螈為痛,火主燔灼燥動故也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>小便混濁者,天氣熱則水混濁,寒則清潔,水體清而火體濁故也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又如清水為湯,則自然濁也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>此所謂皆屬於熱,宜從寒者是也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>然其中亦各有虛實之不同者,如傷暑霍亂而為轉筋之類,宜用甘涼調和等劑清其亢烈之火者,熱之屬也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>如感冒非時風寒,或因豪雨之後,濕毒中藏而為轉筋霍亂,宜用辛溫等劑,理中氣以逐陰邪者,寒之屬也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>大抵熱勝者必多煩燥焦渴,寒勝者必多厥逆畏寒。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>故太陽之至為痙,太陽之復為腰 反痛、屈伸不便,水鬱之發為大關節不利,是皆陽衰陰勝之病也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>水液之濁,雖為屬火,然思慮傷心,勞倦傷脾,色欲傷腎,三陰虧損者多有是病。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>治宜慎起居,節勞欲,陰虛者壯其水,陽虛者益其氣,金水既足,便當自清,若用寒涼,病必益甚。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>故玉機真藏論曰︰冬脈不及則令人少腹滿,小便變。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>口問篇曰︰中氣不足,溲便為之變。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>陰陽盛衰,義有如此,又豈可盡以前証為實熱。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸病水液澄澈清冷,皆屬於寒。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(水液者,上下所出皆是也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>水體清,其氣寒,故凡或吐或利,水穀不化而澄澈清冷者,皆得寒水之化,如秋冬寒冷,水必澄清也。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>諸嘔吐酸,暴注下迫,皆屬於熱。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(河間曰︰胃膈熱甚則為嘔,火氣炎上之象也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>酸者肝木之味也,由火盛製金,不能平木,則肝木自甚,故為酸也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>暴注,卒暴注泄也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>腸胃熱甚而傳化失常,火性疾速,故如是也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>下迫,後重裡急迫痛也,火性急速而能燥物故也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>是皆就熱為言耳。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>不知此云皆屬於熱者,言熱之本也;至於陰陽盛衰,則變如冰炭,胡可偏執為論。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>如舉痛論曰︰寒氣客於腸胃,厥逆上出,故痛而嘔也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>至真要等論曰,太陽司天,民病嘔血善噫;太陽之復,心胃生寒,胸中不和,唾出清水,及為噦噫;太陽之勝,寒入下焦,傳為濡泄之類,是皆寒勝之為病也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又如歲木太過,民病飧泄腸鳴,反脅痛而吐甚;發生之紀,其病吐利之類,是皆木邪乘土,脾虛病也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又如歲土不及,民病飧泄霍亂;土鬱之發,為嘔吐注下;太陰所至為霍亂吐下之類,是皆濕勝為邪,脾家本病,有濕多成熱者,有寒濕同氣者,濕熱宜清,寒濕宜溫,無失氣宜,此之謂也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>至於吐酸一証,在本節則明言屬熱,又如少陽之勝為嘔酸,亦相火証也,此外別無因寒之說;惟東垣曰︰嘔吐酸水者,甚則酸水浸其心,其次則吐出酸水,令上下牙酸澀不能相對,以大辛熱劑療之必減。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>酸味者收氣也,西方肺金旺也,寒水乃金之子,子能令母實,故用大鹹熱之劑瀉其子,以辛熱為之佐,以瀉肺之實,若以河間病機之法作熱攻之者,誤矣。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>蓋雜病酸心,濁氣不降,欲為中滿,寒藥豈能治之乎?此東垣之說,獨得前人之未發也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又丹溪曰︰或問︰吞酸素問明以為熱,東垣又以為寒何也?曰︰素問言熱者,言其本也;東垣言寒者,言其末也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>但東垣不言外得風寒,而作收氣立說,欲瀉肺金之實;又謂寒藥不可治酸,而用安胃湯、加減二陳湯,俱犯丁香,且無治熱濕鬱積之法,為未合經意。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>余嘗治吞酸,用黃連茱萸各製炒,隨時令迭為佐使,蒼術茯苓為輔,湯浸蒸餅為小丸吞之,仍教以 食蔬果自養,則病亦安。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>此又二公之說有不一也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>若以愚見評之,則吞酸雖有寒熱,但屬寒者多,屬熱者少。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>故在東垣則全用溫藥,在丹溪雖用黃連而亦不免茱萸、蒼術之類,其義可知。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>蓋凡留飲中焦,鬱久成積,濕多生熱,則木從火化,因而作酸者,酸之熱也,當用丹溪之法;若客寒犯胃,頃刻成酸,本非鬱熱之謂,明是寒氣,若用清涼,豈其所宜?又若飲食或有失節,及無故而為吞酸噯腐等証,此以木味為邪,肝乘脾也;脾之不化,火之衰也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>得熱則行,非寒而何?欲不溫中,其可得乎?故余願為東垣之左袒而特表出之,欲人之視此者,不可謂概由乎實熱。) </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>故大要曰︰謹守病機,各司其屬,有者求之,無者求之,盛者責之,虛者責之,必先五勝,疏其血氣,令其調達,而致和平。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>此之謂也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>(上文一十九條,即病機也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>機者,要也,變也,病變所由出也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>凡或有或無,皆謂之機,有者言其實,無者言其虛。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>求之者,求有無之本也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>譬猶尋物一般,必得其所,取之則易。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>如太陰雨化,施於太陽;太陽寒化,施於少陰;少陰熱化,施於陽明;陽明燥化,施於厥陰;厥陰風化,施於太陰。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>凡淫勝在我者,我之實也,實者真邪也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>反勝在彼者,我之虛也,虛者假邪也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>此六氣之虛實,即所謂有無也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>然天地運氣,雖分五六,而陰陽之用,水火而已。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>故陽勝則陰病,陰勝則陽病。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>瀉其盛氣,責其有也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>培其衰氣,責其無也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>求得所本而直探其賾,則排難解紛,如拾芥也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>設不明逆順盈虛之道,立言之意,而鑿執不移,所謂面東者不見西牆,面南者不睹北方,察一曲者不可與言化,察一時者不可與言大,未免實實虛虛,遺人害矣。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>故余於本篇,但引經釋經,冀以明夫大義耳,非謂病機之變,止於是也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>夫規矩準繩,匠氏之法,一隅三反,巧則在人,知此義者,惟王太仆乎﹗究其所注最妙,而人多忽者何也?余深佩之,謹附於後。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>王氏曰;深乎聖人之言,理宜然也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有無求之,虛盛責之,言悉由也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>夫如大寒而甚,熱之不熱,是無火也;熱來復去,晝見夜伏,夜發晝止,時節而動,是無火也,當助其心。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又如大熱而甚,寒之不寒,是無水也;熱動復止,倏忽往來,時動時止,是無水也,當助其腎。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>內格嘔逆,食不得入,是有火也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>病嘔而吐,食入反出,是無火也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>暴速注下,食不及化,是無水也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>溏泄而久,止發無恆,是無水也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>故心盛則生熱,腎盛則生寒。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>腎虛則寒動於中,心虛則熱收於內。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>又熱不得寒,是無水也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>寒不得熱,是無火也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>夫寒之不寒,責其無水。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>熱之不熱,責其無火。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>熱之不久,責心之虛。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>寒之不久,責腎之少。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>有者瀉之,無者補之,虛者補之,盛者瀉之,適其中外,疏其壅塞,令上下無礙,氣血通調,則寒熱自和,陰陽調達矣。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>是以方有治熱以寒,寒之而火食不入,攻寒以熱,熱之而昏躁以生,此則氣不疏通,壅而為是也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>紀於水火,余氣可知。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>故曰有者求之,無者求之,盛者責之,虛者責之,令氣通調,妙之道也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>五勝,謂五行更勝也。 </STRONG>
<P>&nbsp;</P><STRONG>先以五行寒暑溫涼濕,酸鹹甘辛苦,相勝為法也。)</STRONG>
頁: [1]
查看完整版本: 【類經 卷十三 疾病類 病機149】